Tên loài:

• Tên khoa học: Buceros bicornis

• Tên tiếng Việt: Hồng Hoàng, còn gọi là Phượng Hoàng Đất

• Tài liệu tham khảo: Sách Đỏ Việt Nam (2007), IUCN Red List (2023), Nghị định 84/2021/NĐ-CP

Phân bố:

• Thế giới: Có mặt ở tiểu lục địa Ấn Độ, Myanmar, Thái Lan, Lào, Campuchia, Nam Trung Quốc và bán đảo Mã Lai.

• Việt Nam: Ghi nhận ở các khu rừng nguyên sinh lớn như Vườn quốc gia Cát Tiên (Đồng Nai, Lâm Đồng), Vườn quốc gia Cúc Phương (Ninh Bình), Vườn quốc gia Bù Gia Mập (Bình Phước), Tràng An (Ninh Bình).

Đặc điểm nhận dạng:

• Con đực: Kích thước cơ thể dài 95–120 cm, sải cánh rộng 150–160 cm, trọng lượng 2–4 kg. Mỏ lớn với “mũ sừng” (casque) màu vàng tươi viền đen, mắt đỏ, lông đen – trắng tương phản rõ.

• Con cái: Nhỏ hơn con đực, mắt xanh lam, casque thường nhỏ và vàng đều.

• Con non: Kích thước nhỏ, lông nhạt màu hơn, casque chưa phát triển.

• Đặc điểm hình thái chung: Thân to khỏe, cổ và bụng trắng, cánh và lưng đen, đuôi dài có dải trắng.

• Đặc điểm riêng biệt: Casque lớn rỗng bên trong, đặc trưng nổi bật nhất giúp phân biệt với các loài mỏ sừng khác

Sinh thái học & Tập tính:

• Loài chim sống ở rừng thường xanh, ưa cây gỗ lớn có hốc tự nhiên để làm tổ.

• Thức ăn chủ yếu là quả (đặc biệt là quả sung), ngoài ra còn ăn côn trùng, bò sát nhỏ và chim non.

• Hồng Hoàng ghép đôi suốt đời. Chim mái khi sinh sản tự “nhốt” mình trong hốc cây bằng bùn và phân, chỉ chừa một khe nhỏ; con trống có nhiệm vụ cung cấp thức ăn trong suốt thời kỳ ấp và nuôi con

Tình trạng bảo tồn:

• IUCN: Xếp hạng VU – Vulnerable (Nguy cấp).

• Sách Đỏ Việt Nam (2007): Xếp hạng Nguy cấp (EN/VU).

• Nghị định 84/2021/NĐ-CP: Thuộc Nhóm IB – loài nguy cấp, quý, hiếm cấm khai thác, sử dụng vì mục đích thương mại.

• Thông tư 27/2025/TT-BNNPTNT: Nằm trong Phụ lục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ.

Giá trị và mối đe dọa:

• Giá trị sinh thái: Loài chim ăn quả lớn, có vai trò quan trọng trong phát tán hạt giống, duy trì cấu trúc và tái sinh rừng. Đồng thời mang giá trị biểu tượng văn hóa trong đời sống tinh thần của nhiều dân tộc Đông Nam Á.

• Mối đe dọa: Săn bắt để lấy mỏ sừng trang trí và buôn bán bất hợp pháp; mất môi trường sống do khai thác gỗ và phá rừng; quần thể bị suy giảm và phân mảnh nghiêm trọng.