MẠY TÈO

Tên khác: Tèo nam, Ruối lá to

Tên khoa học: Streblus macrophyllus Blume 

Tên đồng danh: Taxotrophis macrophylla (Blume) Boerl.; T. balansae Hutch.

Dimerocarpus balansae (Hutchinson) C. Y. Wu & H. L. Li; 

D. brenieri Gagnepain; 

Paratrophis caudata Merrill; 

Taxotrophis balansae Hutchinson.

Họ: Dâu tằm - Moraceae

Bộ: Hoa hồng – Rosales

Lớp: Hai lá mầm - Magnoliopsida

Ngành: Hạt kín - Magnoliophyta

Đặc điểm nhận dạng:

Cây bụi khác gốc. Vỏ cây màu xám. Cành nhánh góc cạnh, không có gai.

Lá kèm thuôn nhọn, 4-5 mm. Lá trên cành nhánh màu xanh vàng khi khô; cuống lá 3-5 mm; phiến lá hình elip đến hình trứng ngược-elip, 8-16 × 3-6 cm, gốc lá hình nêm đến tù và không đối xứng, mép lá nguyên hoặc gợn sóng, đỉnh có đuôi; gân giữa nổi bật ở xa trục và phẳng ở gần trục, gân thứ cấp 5 hoặc 6 ở mỗi bên gân giữa.

Không có cụm hoa lưỡng tính. Cụm hoa đực có gai, 4-14 cm. Cụm hoa cái có gai ngắn, 4-8 hoa; lá bắc hình trứng-giác mác đến hình thận. Hoa đực: không cuống; 4 thùy đài hoa; nhụy nhỏ. Hoa cái: không cuống; 4 thùy đài hoa, hình cầu, mép cong vào trong và có lông; bầu nhụy hình trứng xiên.

Quả hạch hình cầu, đường kính khoảng 1,5 cm, nứt, phần gốc mọng nước ở một mặt.

Sinh học, sinh thái:

Cây gỗ nhỏ, mọc tự nhiên rải rác trong rừng vùng núi đá vôi ở độ cao 100-300m.

Mùa hoa quả tháng 3-6, mùa quả 7-9.

Phân bố:

Trong nước: Sơn La, Lạng Sơn, Tuyên Quang, Bắc Cạn, Thái Nguyên, Vĩnh Phúc, Hòa Bình, Hà Nội, Ninh Bình, Tây Nguyên, Quảng Trị (VQG Phong Nha – Kẻ Bàng).

Nước ngoài: Trung Quốc (Quảng Tây, Vân Nam), Indonesia, Malaysia, Philippines.

Tình trạng bảo tồn:

Sách đỏ thế giới IUCN (2023) phân hạng Loài ít quan tâm (LC)

Giá trị, công dụng:

Rễ sắc uống có tác dụng cường kiện gân cơ, chữa trẻ em còi xương chậm lớn, chân tay mềm yếu.

Ngày dùng 20-30g. Dùng ngoài 200-300g đun nước tắm. (Kinh nghiệm Hội Đông y tỉnh Bắc Cạn).

Biện pháp bảo vệ: