Phong Nha – Kẻ Bàng cũng là sinh cảnh của Vượn má trắng phương nam, danh pháp khoa học là  Nomascus siki.  Vượn má trắng có thân hình thon nhẹ, chân, tay dài. Con đực có màu đen toàn thân, hai má lông màu trắng nối nhau bằng vệt trắng dưới cằm. Con cái lông màu vàng xẫm, lồng quanh mặt tủa ngang, đỉnh đầu màu xám hoặc tua đen. Vượn con cả đực và cái đều có lông màu vàng nhạt. Vượn kiếm ăn trên cây cao. Thức ăn là quả, hạt, lá, chồi cây, côn trùng, trứng chim, chim non.

Vượn đen má trắng kết đôi vĩnh cửu, không giống như các loài khỉ dạng người loại lớn. Chúng nhanh nhẹn và uyển chuyển nhất trong số các loài thú sống trên cây cao, chuyền cành bằng hai chi trước, đu từ cành này sang cành khác với khoảng cách lên tới 15 m, với vận tốc cao tới 56 km/. Vượn đen má trắng  có thể nhảy xa tới 8 m, và đôi khi đi lại bằng hai chân với hai tay giơ lên để giữ thăng bằng.

Vượn là động vật sinh sống thành bầy kiểu xã hội tập thể. Mỗi đàn chiếm cứ lấy một khu vực và sẵn sàng bảo vệ lãnh thổ bằng cách kêu hú hoặc phô trương. Tiếng vượn hú có thể vang vọng đến 1 km, thường là tiếng kêu của cặp vượn phối ngẫu. Đôi khi vượn con cũng tham gia. Khi vượn hú riêng lẻ thì thông thường là vượn đực kêu hú để tìm bạn, mời gọi bạn tình hoặc thông báo khu vực chiếm hữu. Nếu ưa thích tiếng hú thì vượn khác phái sẽ tìm gặp, kết thân rồi giao hợp. Thời gian giao hợp có thể kéo dài tới 3 ngày với nhiều lượt giao cấu

Theo quan sát gần đây ghi nhận khoảng 115 cá thể,  41 đàn vượn Siki phát hiện được, có 37 đàn thuộc địa phận Phong Nha - Kẻ Bàng,  4 đàn khác ở bên kia ranh giới đường Hồ Chí Minh thuộc lâm phận của lâm trường Bố Trạch (Quảng Bình). 

Tên loài:

• Tên khoa học: Nomascus siki

• Tên tiếng Việt: Vượn má trắng phương Nam, còn gọi là Vượn đen má trắng Trung Bộ.

• Tên tiếng Anh: Southern white-cheeked gibbon.

• Tài liệu tham khảo: IUCN Red List (2023), Sách Đỏ Việt Nam (2007), Nghị định 84/2021/NĐ-CP, CITES (2023).

Đặc điểm nhận dạng

• Con đực: Toàn thân lông đen tuyền, hai bên má có búi lông trắng nổi bật, trên đầu có chỏm lông dựng thành “mào”.

• Con cái: Lông vàng nâu hoặc hung đỏ nhạt, mặt sẫm, má không có búi trắng.

• Con non: Khi mới sinh thường có lông màu vàng nhạt giống con cái; sau đó đực chuyển sang đen, cái vẫn giữ màu vàng hung.

• Đặc điểm hình thái chung: Cơ thể nhỏ gọn, tay dài hơn chân, thích nghi với vận động brachiation (đu chuyền trên cây). Không có đuôi.

• Đặc điểm riêng biệt: Khác với loài vượn má trắng Bắc (Nomascus leucogenys) ở chỗ vùng phân bố phía Nam và một số sắc thái màu lông; tiếng hót trầm và kéo dài đặc trưng giúp phân biệt ngoài thực địa.

Tình trạng bảo tồn

• IUCN: Xếp hạng CR – Critically Endangered (Cực kỳ nguy cấp). Quần thể toàn cầu ước tính dưới 2.000 cá thể trưởng thành.

• Sách Đỏ Việt Nam (2007): Được xếp mức Nguy cấp (EN).

• Nghị định 84/2021/NĐ-CP: Nằm trong Nhóm IB – loài nguy cấp, quý, hiếm bị cấm khai thác, sử dụng vì mục đích thương mại.

• CITES: Nằm trong Phụ lục I – cấm buôn bán quốc tế, trừ mục đích nghiên cứu/khoa học đặc biệt.

 Đây là một trong những loài linh trưởng đặc hữu quan trọng của dãy Trường Sơn. Quần thể đang suy giảm nhanh do phá rừng, săn bắt, buôn bán trái phép.